จากการประเมิน ชุมชนทั้ง ๒๐ ชุมชนคือ ทั้งชุมชนพี่เลี้ยง และชุมชนขยายผล จะเห็นว่า ชุมชนที่มีความเข้มแข็งในระดับ ๓ ขึ้นไป คือระดับที่สามารถพึ่งพาตนเองในการสร้างเสริมสุขภาพชุมชนได้ นับว่าเป็นชุมชนที่มีความเข้มแข็งสามารถเป็นต้นแบบหรือแบบอย่างในการพัฒนา ให้แก่ชุมชนอื่นๆได้เช่นกัน  มีจำนวน ๖ ชุมชน และระดับ ๔ อยู่ ๑ ชุมชน  และมีชุมชนที่มีระดับความเข้มแข็งเพิ่มขึ้นหลังทำโครงการจำนวน ๘ ชุมชน คิดเป็นร้อยละ ๔๐ แต่เมื่อพิจารณาในรายข้อย่อยแล้วจะพบว่า หลังเข้าโครงการมีคะแนนรวมเพิ่มขึ้นในทุกชุมชน คิดเป็นร้อยละ ๑๐๐  คะแนนในข้อย่อยที่ชุมชนส่วนใหญ่ทำได้จากมากไปหาน้อยคือ ๑)ด้านการมีส่วนร่วมของชุมชน : ประชาชนมีการรวมตัวกันมากขึ้นและมีกิจกรรมร่วมกันในทุกชุมชน,   ๒) องค์กร/ กำลังคน ชุมชนส่วนใหญ่มีการรวมตัวกันเป็นคณะกรรมการชุมชน หมู่บ้าน หรือชมรมต่างๆ บางชุมชนมีการจดทะเบียนกับเขตเรียบร้อยแล้ว ที่เหลือกำลังดำเนินการขอจดทะเบียนจากเขตอยู่  ซึ่งในทางปฏิบัติจริงพบว่า ชุมชนที่ยังไม่ได้จดทะเบียนอย่างเป็นทางการกลับมีการรวมตัวทำกิจกรรมกันอย่างต่อเนื่อง เมื่อวิเคราะห์ดูแล้วจะพบว่า แกนนำหรือผู้นำในกลุ่มชุมชนนั้นมีภาวะผู้นำสูง สามารถรวมคนสร้างความร่วมมือได้ดี แต่การจดทะเบียนอย่างเป็นทางการอย่างน้อยจะนำไปสู่ความเข้มแข็งด้านทุนได้ในระดับหนึ่ง เพราะจะได้รับงบประมาณอุดหนุนจากกรุงเทพมหานครมาบางส่วน ๓) ด้านกระบวนการเรียนรู้ของชุมชน : มีกระบวนการเรียนรู้และถ่ายทอดความรู้ในชุมชน มีวิทยากรในชุมชนที่สามารถเป็นครูฝึกเรื่องการออกกำลังกายได้ แต่ในเรื่องการป้องกันการเจ็บป่วยยังต้องการให้ทางโรงพยาบาลสนับสนุนให้คำแนะนำ ๔) ด้านการบริหารจัดการ : ชุมชนมีการจัดการเพื่อพัฒนางานสาธารณสุขในชุมชนได้ในบางชุมชน ส่วนใหญ่มีปัญหาเรื่องเวลาของแกนนำและสมาชิกในชุมชน บางชุมชนมีปัญหาที่แนนำไม่สามารถดำเนินการกลุ่มได้ ผู้ประสานและพี่เลี้ยงจึงได้ให้ความช่วยเหลือและแนะนำ แต่บางชุมชนก็สามารถบริหารจัดการได้ดีและเป็นรูปธรรม  สุดท้ายที่ได้คะแนนน้อยคือ เรื่อง ๕) ทุน : มีทุนที่ใช้ในการแก้ปัญหาและพัฒนางานในชุมชน ส่วนใหญ่จะให้คะแนนในข้อนี้น้อย เพราะที่ผ่านมาชุมชนอาศัยจิตอาสาของแกนนำและความเสียสละของคนในชุมชนมาร่วมด้วยช่วยกัน แต่ทุกชุมชนมีความเห็นตรงกันว่า การพัฒนาจะดำเนินการต่อเนื่องและยั่งยืนได้ต้องมีงบประมาณมาสนับสนุนบ้าง และชุมชนส่วนใหญ่ยังมีเรื่องที่ต้องการพัฒนามากกว่ากำลังทุนที่มีอยู่ ซึ่งอาจจะไปแสวงหาจากแหล่งสนับสนุนต่างๆในการดำเนินการต่อไปข้างหน้า  ซึ่งทางชุมชนได้รวบรวมรายละเอียดข้อมูลคะแนนในรายข้อที่ยังได้คะแนนน้อยอยู่ ไปหาวิธีดำเนินการแก้ไข เพื่อให้คะแนนโดยรวมดีขึ้นจนสามารถยกระดับความเข้มแข็งของชุมชนได้  

๒) เชิงคุณภาพ

ผลที่ชุมชนได้รับในการเข้าร่วมโครงการ

-    ได้ทำงานเพื่อชุมชน เป็นจิตอาสา ได้พัฒนาตนเอง  อยากให้ความร่วมมือ ช่วยเหลือ ในการถ่ายทอดผลงานของตนเองให้แก่ชุมชนอื่นๆด้วย  โดยเฉพาะอย่างยิ่งชุมชนที่เป็นกลุ่มเป้าหมายเป็นชุมชนที่อยู่ใกล้เคียงกัน อยู่ในพื้นที่เดียวกัน หากมีปัญหาก็อาจส่งผลกระทบถึงกันได้

-     ได้เรียนรู้หลายอย่างทั้งในการแก้ปัญหา การทำงานเป็นทีม การทำงานแบบมีส่วนร่วม

-     ได้ช่วยเป็นวิทยากรหรือหาวิทยากรการออกกำลังกาย การจัดกิจกรรมเพื่อเด็กและเยาวชน

-     ได้ความสามัคคี สร้างเครือข่ายชุมชนให้มีความเข้มแข็งยิ่งขึ้น เป็นการกระตุ้นกิจกรรมการพัฒนาในชุมชนของตนให้มีการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง  

-     ได้เยี่ยมเยียนให้กำลังใจชุมชนที่กำลังพัฒนา การช่วยให้คำแนะนำในการประชุมสมาชิกชุมชน แม้ไม่ใช่ในกลุ่มชุมชนที่ตัวเองเป็นพี่เลี้ยง หากรู้ว่ามีกิจกรรมในชุมชนใด ก็จะชักชวนแกนนำหรือสมาชิกที่ว่างไปร่วมงานด้วย ทำให้ได้รู้จักกันมากขึ้น

   -      การที่ในโครงการมีการอบรมพัฒนาพี่เลี้ยงก่อน เป็นการเสริมพลังให้พี่เลี้ยงได้ตระหนักในคุณค่าของการพัฒนาและคุณค่าของตัวเองที่มีส่วนในการพัฒนา รวมทั้งได้ร่วมกันตั้งเป้าหมายในการพี่เลี้ยงไว้ว่า “มุ่งมั่น เสียสละ อาสา พัฒนาชุมชน” จึงเป็นสิ่งที่ช่วยให้พี่เลี้ยงทำงานง่ายขึ้น รู้ทิศทาง และเป้าหมายที่ต้องการ  มีการทำงานเป็นทีม รับฟังความคิดเห็นซึ่งกันและกัน   มีการแบ่งงานมอบหมายหน้าที่อย่างชัดเจน  มีการนำข้อมูลชุมชนมาใช้กำหนดแผนการทำงาน   มีการประสานงานที่ดี  มีการประชาสัมพันธ์สร้างความเข้าใจที่ดี และมีการติดตามสรุปประเมินผลให้เห็นเป็นระยะ

   -   ได้มาสัมมนาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับแกนนำชุมชนที่เป็นต้นแบบ ทำให้เห็นแบบอย่างที่ดี เกิดความรู้สึกที่ดี อยากให้ชุมชนของตนเองได้มีกิจกรรมดีๆ เช่นนั้นด้วย และได้ร่วมทำกิจกรรมกลุ่มด้วยกันทั้งในการเล่นเกมส์ และการวิเคราะห์ชุมชน การวางแผนกิจกรรมในชุมชน ได้รับคำชี้แนะจากพี่เลี้ยงตั้งแต่ต้น ทำให้มีกำลังใจ รวมทั้งในการลงพื้นที่จริง ทั้งพี่เลี้ยงและทีมของโรงพยาบาลก็ยังให้คำแนะนำกระตุ้นให้เกิดกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง

 -   ได้งบประมาณ แม้ไม่ยึดว่าเป็นสิ่งสำคัญที่สุด แต่ก็เป็นปัจจัยที่จำเป็นในการดำเนินการให้ลุล่วงได้ดี และต้องมีการจัดการที่ดีและโปร่งใส  ไม่เช่นนั้นจะเป็นปัญหาได้

 -    ได้เห็นความตั้งใจของบุคลากรของโรงพยาบาลภูมิพลอดุลยเดช ว่ามีความมุ่งมั่นในการดำเนินงานและทำอย่างเป็นขั้นตอน โดยเฉพาะการ  แม้ว่าในบางชุมชนมีข้อจำกัดต่างๆ ทำให้ร่วมกิจกรรมได้ไม่เต็มที่ แต่จากการพูดคุยกันแล้วทางพี่เลี้ยงได้ปรับเปลี่ยนกิจกรรมให้เหมาะกับปัญหาของชุมชนนั้นๆ โดยไม่ได้ทอดทิ้ง ก็ทำให้ทุกชุมชนได้มีกิจกรรมเพื่อเสริมสร้างสุขภาวะชุมชน อย่างน้อยชุมชนละ ๑ กิจกรรมในระยะเวลา ๑ ที่ผ่านมา และในบางชุมชนก็มีการพัฒนาอย่างเป็นรูปธรรมและเห็นได้ชัด นอกจากการจัดกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพอย่างสม่ำเสมอแล้ว  บางชุมชนกำลังจะพัฒนาสู่กิจกรรมการดูแลสุขภาพเฉพาะด้านหรือเฉพาะโรคที่ซับซ้อนมากขึ้นตามปัญหาที่มีในชุมชนของตน เช่น ศูนย์เด็กเล็ก ศูนย์สุขภาพชุมชน ศูนย์ดูแลผู้ป่วยเบาหวานความดันโลหิตสูง เป็นต้น

    ผลที่บุคลากรได้รับ

    ผลที่ได้รับในภาพรวม

            -     ประชาชนในพื้นที่มีการออกกำลัง และการดูแลสุขภาพของตนเองและชุมชนมากขึ้น

            -      ประชาชนมีสุขภาพดี มีความสามัคคีและเอื้ออาทรต่อกัน

    ความภาคภูมิใจ

จากการประเมินของคณะทำงาน ทีมผู้ประสาน และชุมชนพี่เลี้ยง ที่ได้ร่วมแรงร่วมใจ ติดตามการพัฒนาของชุมชนเป้าหมายที่ผ่านมา ตลอดระยะเวลา ๑ ปี ได้เห็นชอบร่วมกันว่ามีชุมชนที่มีการดำเนินกิจกรรมการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ได้ผลอย่างเป็นรูปธรรม สมควรได้รับรางวัลชุมชนที่มีการพัฒนาดีเด่น ๓ ชุมชน และรางวัลชมเชยอีก ๒ ชุมชน รวมทั้งมีบุคคลที่ให้ความร่วมมือในกิจกรรมต่างๆ ในโครงการครั้งนี้ด้วยความมุ่งมั่น เสียสละ ด้วยจิตอาสาเพื่อพัฒนาชุมชน สมควรเป็นแบบอย่าง ในกลุ่มชุมชนพี่เลี้ยง ๔ ท่าน และในกลุ่มแกนนำชุมชน ๗ ท่าน (ผลงานของแต่ละท่านมีมากมายแต่ขอนำเสนอโดยสังเขป) ดังนี้คือ

        ๑. ชุมชนที่มีการพัฒนาดีเด่น ๓ ชุมชน ได้แก่

  ๑.๑ ชุมชนอรุณนิเวศน์

“มีแกนนำที่มีพลัง เสียสละและเข้มแข็ง มีจิตอาสาในการถ่ายทอดความรู้ มีผู้นำและแกนนำชุมชนที่เข้มแข็ง สามารถรวมคนเพื่อทำกิจกรรมต่างๆในชุมชนได้ ซึ่งแต่เดิมไม่เคยมีการรวมตัวหรือมีการทำกิจกรรมต่างๆ มาก่อน ระดับการมีส่วนร่วมในชุมชนสูง 

๑.๒ ชุมชนคลองถนนพัฒนา

“ผู้นำมีความทุ่มเท เสียสละ สรรหาแหล่งประโยชน์ให้กับคนในชุมชน สามารถดำเนินกิจกรรมต่างๆ ได้ด้วยตนเอง โดยไม่ต้องรอความช่วยเหลือจากภาครัฐ ประชาชนมีความสามัคคี ให้ความร่วมมือ สามารถรวมกลุ่มจัดตั้งเป็นสหกรณ์”

๑.๓ ชุมชนเพิ่มสิน – ถมยาสามัคคี

“ผู้นำชุมชนมีความสามารถในการบริหารจัดการชุมชนได้เป็นอย่างดี มีความพยายามจัดหาแหล่งประโยชน์ให้ประชาชนในชุมชน บางครั้งสนับสนุนงบประมาณส่วนตัวในการจัดกิจกรรมต่างๆ”

        ๒. ชุมชนที่มีการพัฒนารางวัลชมเชย ๒ ชุมชน ได้แก่

 ๒.๑ ชุมชนดอนเมืองวิลล่า ๒

“ผู้นำมีความมุ่งมั่น ตั้งใจ สามารถรวมกลุ่มให้เกิดผลงานอย่างรวดเร็ว เช่น สามารถดำเนินการจัดตั้งชมรมผู้สูงอายุได้ในเวลารวดเร็ว (เพียง ๑ เดือน หลังเข้ารับตำแหน่ง) มีการส่งเสริมเยาวชนชายให้ใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ โดยฝึกซ้อมมวยเพื่อออกกำลังกาย และใช้ประโยชน์จากแหล่งความรู้ที่มีในชุมชน (ค่ายมวยราชานนท์)”

 ๒.๒ ชุมชนซื่อตรง

“ชุมชนมีศักยภาพในการบริหารจัดการตนเอง โดยไม่ต้องพึ่งพาหน่วยงานจากภาครัฐ”

         ๓. พี่เลี้ยงดีเด่น ๔ ท่าน ได้แก่

 ๓.๑ ร.ต.ทวีศักดิ์ แตงอินทร์ ประธานชมรมผู้สูงอายุธาราทิพย์

“เป็นบุคคลที่มีความเสียสละ และบุกเบิกงานด้านพัฒนาชุมชน เช่น การจัดหาสถานที่ออกกำลังกาย ซึ่งแต่เดิมนั้นชุมชนไม่มีสถานที่ออกกำลังกาย คุณทวีศักดิ์ ได้แสวงหาแหล่งประโยชน์ที่มี และเป็นผู้ติดต่อขอใช้พื้นที่ที่รอการขาย และเป็นผู้ปรับปรุงพื้นที่ให้สามารถใช้งานได้ มีจิตอาสาในกิจกรรมต่างๆ อย่างต่อเนื่อง ยินดีให้ความร่วมมือ และเป็นวิทยากรให้กับทางโรงพยาบาลโดยไม่รับค่าตอบแทน”

 ๓.๒ คุณ ธาวิณี เย็นวัฒนา รองประธานเครือข่ายชุมชนเขตสายไหม เลขาสภาองค์กรชุมชนเขตสายไหม

“มีความคิดสร้างสรรค์ สามารถประสานงาน และบริหารจัดการเครือข่ายระหว่างชุมชนได้เป็นอย่างดี”

 ๓.๓ คุณ เที่ยง เดชสุภา แกนนำชุมชน

“เป็นบุคคลที่มีความขยัน มุ่งมั่น อาสาทำกิจกรรมต่างๆ ในชุมชน รวมทั้งเป็นแกนนำออกกำลังกาย ซึ่งสามารถ

เป็นตัวอย่างของผู้สูงอายุที่ใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์แก่สังคมได้อย่างดี”

  ๓.๔ คุณ ศิรินาถ เชิงหอม อสส. ศูนย์บริการสาธารณสุข ๖๑

“เสียสละ มีจิตอาสาร่วมกิจกรรมงานสาธารณะต่างๆ เป็นผู้ดำเนินการช่วยเหลือผู้สูงอายุในชุมชนอย่างต่อเนื่อง”

         ๔. แกนนำชุมชนดีเด่น ๗ ท่าน ได้แก่

   ๔.๑ คุณ เอกวาสิทธิ์ ภู่เจริญศิลป์ วิทยากรอาสา

“เป็นต้นแบบของผู้ดูแลสุขภาพที่ดีและสามารถถ่ายทอดแก่ผู้อื่นได้เป็นอย่างดี”

   ๔.๒. พ.อ.อ.หญิง สุจินต์ ทับแก้ว

“เป็นผู้เสียสละ ริเริ่มหาความรู้ใหม่ๆ ในการดูแลสุขภาพ ให้ความร่วมมือและอำนวยความสะดวกให้แก่สมาชิกในชุมชนเสมอ

  ๔.๓ คุณมานิตย์ ทองลิขิต

“เป็นจิตอาสาของชมรมผู้สูงอายุ เป็นแบบอย่างที่ดีของผู้ดูแลสุขภาพ”

  ๔.๔ ร.ต.ถวิล ศุภศิริวุฒิ

“เป็นผู้มีความสามารถในการบริหารจัดการ และ เสียสละเพื่อชุมชน”

 ๔.๕ คุณกุสุมา รักพานิชมณี

“เป็นผู้มีจิตใจโอบอ้อมอารี กระตือรือร้นในงานที่เป็นผลประโยชน์แก่ชุมชน”

 ๔.๖ คุณสุชาติ ศรีทวี

“เป็นผู้นำที่มีความสามารถในการประสานงาน ใช้ความประนีประนอม สามารถรวมกลุ่มคนที่มีความคิดเห็นแตกต่างกัน”

 ๔.๗ คุณฉัตรวิมล ทานนท์

“เป็นผู้ที่มีเมตตาชอบช่วยเหลือผู้อื่น และริเริ่มตั้งชมรมรักษ์สุขภาพในชุมชน รวมทั้งทำผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดในครัวเรือน เพื่อส่งเสริมรายได้ในชุมชน”

ส่งท้าย

โครงการพัฒนาขยายผลชุมชนต้นแบบในพื้นที่รับผิดชอบของสำนักงานประกันสุขภาพ  โรงพยาบาลภูมิพลอดุลยเดช กรมแพทย์ทหารอากาศ เป็นความพยายามทำหน้าที่ในการดูแลสุขภาพของประชาชนในพื้นที่ให้ดีที่สุด ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นในวันนี้ไม่ใช่เพียงการบรรลุเป้าหมาย แต่สิ่งที่ได้เรียนรู้คือ การที่ได้พยายามทำหน้าที่ของตนในฐานะเพื่อนร่วมทาง ร่วมชุมชน และร่วมสร้างสรรค์สังคมให้ดีขึ้นด้วยกันได้เรียนรู้วิถีชีวิตของคนในชุมชน ได้เรียนรู้ปัญหาและวิธีการแก้ปัญหาและอุปสรรคต่างๆ ที่มีความหลากหลาย ซึ่งนำไปสู่ความสำเร็จ ซึ่งไม่อาจเกิดขึ้นได้ถ้าคนในชุมชนไม่ลุกขึ้นมาทำสิ่งต่างๆ เหล่านี้ด้วยความร่วมมือร่วมใจของคนในชุมชนเอง

วิถีชีวิตของผู้คนในชุมชนยังคงดำเนินต่อไป บนเส้นทางการพัฒนาเพื่อให้เกิดสุขภาวะที่ดี มีเพื่อนร่วมทางมากมาย ขอเพียงเรามีใจที่ “มุ่งมั่น เสียสละ อาสา เพื่อพัฒนาชุมชน”